1816 - YAZSIZ GEÇEN YIL


   

1816 New England ABD



Robert B. Thomas, 1792 yılında, bizdeki fırtına takvimi ve önemli günleri içeren saatli maarif takvimlerine benzer bir almanak yayınlamaya başlamıştı. Bu takvimin adını, özellikle çiftçilere yararlı olacağı inancıyla,  “ Old Farmer's Almanac” (Yaşlı Çiftçinin Takvimi) koymuştu. Takvim; hasat zamanları, yemek tarifleri, özlü sözler, fal gibi bilgiler içeriyordu.Fakat bu takvimi rakiplerinden ayıran ve meşhur eden en önemli özelliği hava durumu tahminleriydi.

1815 yılında, 1816 yılı için takvim içeriği hazırlandı, basıldı ve dağıtıldı. Yüzbinlerce kişi takvimi ellerine aldığında ilginç bir hava durumu tahmini ile karşılaştılar. Takvim onlara 1816 yılının Haziran ve Temmuz aylarında kar yağacağını söylüyordu!.. 

   

Yıllarca herkesin takip ettiği, yüz binlerce kişinin en güvenilir hava durumu kaynağı, bir anda halk arasında alay konusu haline gelmişti. Aslında matbaada oluşan bir hata sonucu, ocak ve şubat tahminleri, haziran ve temmuz ayına basılmıştı.



Robert B. Thomas, depoda duran, basılan bütün takvimleri yaktı, satılmayan takvimleri toplattırdı ama iş işten geçmişti. Neredeyse 1 yıl boyunca, insanların hem onunla, hem de takvimle dalga geçişlerini, haziran ayındaki kar yağışı hakkındaki alaylı sözleri ve şakalarını dinlemek zorunda kalmıştı.

Sonra 1816 yılının haziran ayı geldi, çattı.

7 Haziran 1816 günü, Amerika’nın kuzey doğusunda ve Kanada’nın güneyinde kar yağışı başladı! Maine, Massachusetts, New York ve Pennsylvania, temmuz ayını bile buzlanma ve kar yağışıyla geçirdi. Bu yalnızca Amerika için değil, dünyanın birçok kesimi için de geçerli olan bir hava durumuydu.

   

Robet B. Thomas'ı cadılıkla ve büyücülükle suçlasalar da, kendisini çok meşhur eden bu büyük şansı aslında bilimsel bir nedene bağlıydı. Günümüz Endonezya sınırları içinde bulunan, binlerce metre yüksekliğinde bir neden: Tambora Yanardağı...


17 Nisan 1815'de dünya tarihinin en büyük ve en ölümcül yanardağ patlamalarından biri gerçekleşti.
Endonezya'nın Tambora yanardağı yaklaşık 71 bin kişinin ölümüne ve bölgedeki tüm bitki örtüsünün yok olmasına sebep oldu.




1815 Yılı Tambora yanardağının patlayışının resmedilişi



Yanardağ bilimci Clive Oppenheimer'ın verdiği bilgilere göre, iki gün boyunca göğü karartan 150 kilometreküp toz bulutunun yaklaşık 44 km yükseldiği tahmin ediliyor.

Yaşanan bu büyük patlama, 2 bin 600 km uzaklıktan duyulabilecek kadar gürültülüymüş. Gökyüzüne savrulan küller 1300 kilometrelik yol kat etmiş. Patlama sonucunda yanardağın yüksekliği 4 bin 300 metreden, bugünkü yüksekliği 2 bin 850 metreye kadar düşmüş.





Birleşmiş Milletler Jeoloji İncelemeleri (United States Geological Survey) , açlıktan ölenlerle birlikte 92 bin kişilik bir yıkım olduğunu öne sürüyor.O zamanki nüfus popülasyonu da dikkate alınınca, bu gerçekten çok büyük bir rakam. Bu nedenle Tambora yanardağı felaketi, insan kayıpları açısından dünyanın en ölümcül ve yıkıcı olaylarından biridir.

Tambora'nın patladığı yıldan sonraki kış ve yaz aylarında, Çin ve Japonya’dan, Avrupa’ya ve Kuzey Amerika’ya, dünyanın o dönemki nüfusunun çoğunluğunu oluşturan coğrafyalarda; hava sıcaklıklarının aniden düştüğü, güneşin kendisini uzun süre gösteremediği, ekinlerin hasat vermediği, hastalıklar, açlık, kıtlık ve kitlesel göçlerin olduğu birkaç sene yaşattı.

Tambora, ortalama küresel sıcaklığı yaklaşık 1,6 derece düşürdü.

1816 yılı, yani bundan yaklaşık 200 yıl öncesi, kayıtlara “Yaz mevsimi olmayan yıl” olarak geçti.

Jet Stream akımlarının normal yıllarda ve 1816 yazında izlediği yol grafiği:



Yanardağ patlamalarının atmosfer sıcaklıklarına etkisini ve volkanik kışlara sebep olmasını daha önce başka bir konuda işlemiştik:

YANARDAĞ PATLAMALARI MEVSİM DEĞİŞİKLİKLERİNE YOL AÇAR MI? 
http://www.forumatmosfer.com/konu-yanard...er-mi.html

Volkanik kış, alt atmosfer tabakasının bir yanardağ patlaması sonucu soğuması olayına deniyor. Kül ve kükürtlü gazlardan oluşan aerosollar ve sülfürik asit, büyük patlamayla stratosfere kadar çıkıp yayılarak, sis gibi bütün dünyayı kaplıyor. Güneş ışınları böylece kısmen yutuluyor,  kısmen de uzaya yansıyor. Stratosferde bu durum bir ısınmaya yol açıyor. Bir süre sonra da, atmosferde ve yer seviyesinde, ortalamada dünya iklimi soğuyor, tabii bölgesel ve mevsimlere bağlı olarak aynı zamanda ısınmalar da oluyor.


1816 Yılında tüm dünyada tahıl fiyatları yükselmiş, Avrupa'da yaklaşık 200.000 insan açlık ve humma salgınında ölmüştür. İnsanlar ekmek için isyan etmeye, tahıl ambarlarını yağmalamaya, pazara giden buğday arabalarını soymaya başlamıştır.1816 yılındaki iklimsel soğuma, aşırı yağmur ve don; özellikle buğday,mısır, çavdar gibi ürünlerin üretilememesiyle sonuçlandı.




Yanardağ bilimci Clive Oppenheimer “Mısır tozlanıp yayılamadı, patlamanın New England’dan göçün hızlanmasında etkisi büyüktü ve epidemik tifüs salgınını yaygınlaştırdı.” diyerek birçok gıda ürününün üretiminde azalma olduğunu, hastalıklar ve gıda kıtlığı sonucunda göçlerin yaşandığını öne sürüyor. Nitekim, aşağıdaki bu grafikte 1816 yılında tarım ürünleri üretiminde %40'a yakın düşüşler göze çarpıyor.






Aşağıda 1816 yılında İsviçre'de ot toplayıp yiyen insanlar resmedilmiş.



Avrupa 1816 yılı yaz ayları sıcaklık anomolisi grafiğinde de görüldüğü üzere, özellikle Fransa, İspanya gibi ülkelerde, normallerden yaklaşık 3-4 derece düşük ortalama sıcaklıklar görülmüş şehirler var.



Tambora yanardağının ortalama sıcaklıklara en fazla etki ettiği ABD'de ise yaz sıcaklık anomolisi grafiği şok edecek boyutta:
Yaz sıcaklık ortalaması neredeyse normallerin 11-12 derece altında olan eyaletler var.





İngiltere'de 1816 yazı ortalama sıcaklığı 14-15 dereceler civarında ölçülmüştür. İrlanda'da 1816 mayıs başından, eylül sonuna kadar geçen 153 günün 142 sinde yağmur yağmıştır. Gökyüzünün puslu ve karanlık olduğu, kırmızı, mavi, kahverengi kar tanelerinin düştüğü yıldır 1816. Bu renkli kar tanelerinin kaynağı elbette volkanik küllerdi. Fakat bütün bunların nedeni o zaman bilinemiyordu.



Ünlü ressam William Turner'ın 1816 yılında İngiltere'deki fırtınayı resmettiği çalışması:
Pendennis kalesi - Cornwall








1816 İngiltere
http://www.express.co.uk/expressyourself...out-summer















1816 Yılındaki bu yazsız yıl, şarkılara bile konu olmuş.






1816 Yazsız yılını kısaca anlatan ingilizce bir video:







1816 Yılındaki bu yazsız geçen yılın insanlığa faydası da olmuştu. Her kriz yeni fırsatlar doğurur sözü gereği, günlerce evlerinden çıkamayan zamanın yazarları, sanata Vampir ve Frankenstein gibi birçok edebi eserler kazandırmışlardır.Bu konuda daha ayrıntılı hikayeyi aşağıdaki linkte ingilizce veya türkçe okuyabilirsiniz:

http://mentalfloss.com/article/73585/15-...out-summer

https://medium.com/turkce/esiyor-yazs%C4...e9097a475f


Bu konuda bir de yazılan kitap var.
Bu da 1816 yazsız yıl kitabının kapağı ve arka yüzü :







Hazırlayan ve derleyen:
Serkan SEZENOĞLU






Kaynaklar:

http://www.bbc.co.uk/programmes/b077j4yv

https://susanbarsy.com/2013/08/07/year-w...mmer-1816/

https://www.almanac.com/content/history-...rs-almanac

https://www.amazon.com/dp/031267645X/ref=rdr_ext_tmb



DİĞER YAZI DİZİLERİM:
**********************

İSTANBUL'UN MEŞHUR KIŞLARI:
http://www.forumatmosfer.com/forum-istan...ur-kislari

1929 KIŞI - BOĞAZDA BUZ ÜZERİNDE İNSANLARIN FOTOĞRAF ÇEKTİRDİĞİ EFSANE KIŞ
http://www.forumatmosfer.com/konu-1929-k...e-kis.html

UNKAPANI KÖPRÜSÜNÜ 4 PARÇAYA AYIRAN MEŞHUR 1936 KIŞI
http://www.forumatmosfer.com/konu-unkapa...-kisi.html

1954 KIŞI VE BOĞAZI KAPLAYAN BUZ KÜTLELERİ
http://www.forumatmosfer.com/konu-1954-k...eleri.html

1957 KIŞI - İSTANBUL
http://www.forumatmosfer.com/konu-1957-k...anbul.html

İSTANBUL, EDİRNE VE AVRUPA'YI FELÇ EDEN MEŞHUR 1963 KIŞI
http://www.forumatmosfer.com/konu-istanb...-kisi.html

1966 KIŞI - İSTANBUL
http://www.forumatmosfer.com/konu-1966-k...anbul.html

1967 KIŞI - İSTANBUL
http://www.forumatmosfer.com/konu-1967-k...anbul.html

1972-1973 KIŞI - İSTANBUL'DAN KIŞ MANZARALARI
http://www.forumatmosfer.com/konu-1972-1...alari.html

İSTANBUL'UN MEŞHUR 1985 KIŞI
http://www.forumatmosfer.com/konu-istanb...-kisi.html

İSTANBUL'UN MEŞHUR MART 1987 KIŞI
http://www.forumatmosfer.com/konu-istanb...-kisi.html

BİR FOTOĞRAFIN ÖYKÜSÜ... 1987 KIŞINDA ATATÜRK HAVAALANI
http://www.forumatmosfer.com/konu-bir-fo...alani.html

1992 KIŞI - BİR KIŞ EFSANESİ
http://www.forumatmosfer.com/konu-1992-k...anesi.html

İSTANBUL'UN MEŞHUR 2004 KIŞI
http://www.forumatmosfer.com/konu-istanb...-kisi.html

1987-2018 YILLARI ARASINDA, İSTANBUL'DA, MART AYINDA KAR YAĞIŞLI GÜNLER
http://www.forumatmosfer.com/konu-1987-2...unler.html


DÜNYA TARİHİNDE İZ BIRAKAN METEOROLOJİK OLAYLAR:
http://www.forumatmosfer.com/forum-dunya...ik-olaylar

ÇANAKKALE SAVAŞI'NDA DÜŞMANA 16.000 KAYIP VERDİREN KAR FIRTINASI:27 KASIM 1915
http://www.forumatmosfer.com/konu-canakk...-1915.html

1816 - YAZSIZ GEÇEN YIL
http://www.forumatmosfer.com/konu-1816-y...n-yil.html

3 ŞUBAT 1972 (İRAN) - 8 METRE KAR KALINLIĞIYLA TARİHİN EN ÖLÜMCÜL KAR FIRTINASI
http://www.forumatmosfer.com/konu-3-suba...inasi.html


DÜNYA İKLİMİ:
http://www.forumatmosfer.com/forum-dunya-iklimi

ORMANLIK ALANLAR YAĞIŞI ÇEKER Mİ?
http://www.forumatmosfer.com/konu-ormanl...er-mi.html

KUTUP IŞIKLARI - AURORA BOREALIS
http://www.forumatmosfer.com/konu-kutup-...ealis.html

YANARDAĞ PATLAMALARI KIŞ MEVSİMİNİ ETKİLER Mİ?
http://www.forumatmosfer.com/konu-yanard...er-mi.html

ÇILDIR GÖLÜ’NDE BUZDA BALIK AVI
http://www.forumatmosfer.com/konu-cildir...k-avi.html

SALAR DE UYUNİ - UYUNİ TUZ ÇÖLÜ
http://www.forumatmosfer.com/konu-salar-...-colu.html

NASA GÖRSELLERİ KANIT GÖSTERİLDİ : HAVA DURUMUNA MÜDAHALE EDİLİYOR
http://www.forumatmosfer.com/konu-nasa-g...liyor.html

SİBİRYA'DA YENİ BİR GİZEMLİ KRATER BULUNDU
http://www.forumatmosfer.com/konu-sibiry...lundu.html

1984-2016 YILLARINA AİT İSTANBUL UYDU FOTOĞRAF GÖRÜNTÜLERİ KIYASLAMASI
http://www.forumatmosfer.com/konu-1984-2...amasi.html

1880-2017 YILLARI ARASI KÜRESEL SICAKLIK ANAMOLİSİ GRAFİĞİ
http://www.forumatmosfer.com/konu-1880-2...afigi.html


TÜRKİYE İKLİMİ:
http://www.forumatmosfer.com/forum-turkiye-iklimi

TÜRKİYE'DE İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE METEOROLOJİK AFETLER
http://www.forumatmosfer.com/konu-turkiy...etler.html

TÜRKİYE'NİN ŞİDDETLİ DOLU İKLİMİ
http://www.forumatmosfer.com/konu-turkiy...klimi.html

ÇÖL TOZLARININ  ÇEVRE VE BİTKİLER ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ... 
http://www.forumatmosfer.com/konu-col-to...ileri.html

BEYAZIT KULESİ: ÇOCUKLUĞUMUZUN KAR SEVİNCİ
http://www.forumatmosfer.com/konu-beyazi...vinci.html


FORUM ATMOSFER OKULU:
 
AVRASYA KAR ÖRTÜSÜNÜN KIŞA ETKİSİ
http://www.forumatmosfer.com/konu-avrasy...tkisi.html

BİR UZUN VADE KLAVUZU: MJO ENDEKSİ
http://www.forumatmosfer.com/konu-bir-uz...deksi.html

AMATÖR TAHMİNCİLİK TARİHİ VE MODELLERİN GÜVENİLİRLİĞİ
http://www.forumatmosfer.com/konu-amator...rligi.html

UZUN VADELİ TAHMİNLER, FIRTINA TAKVİMİ VE SİSTEM DÖNGÜSÜ
http://www.forumatmosfer.com/konu-uzun-v...ngusu.html

KAR YENİR Mİ? KAR NEDEN SEVİLİR? KAR SEVGİSİ !..
http://www.forumatmosfer.com/konu-kar-ye...vgisi.html


UYARI:

https://www.forumatmosfer.com web sitesinden alıntı yapmak isteyen kişi, kurum ve kuruluşlar;  “Yazılı izin almış olsalar dahi” kullandıkları materyalin  http://www.forumatmosfer.com sitesinde yayınlanmakta olduğunu ve bu siteden alıntı yapıldığını açık bir şekilde belirtmekle beraber http://www.forumatmosfer.com sitesine link vermek zorundadır.

Efsane olmuş 

Eline sağlık abi.Yine efsane bir arşiv

Serkan abi seni ayakta alkışkıyorum.Her seferin de çıtayı yükseltiyorsun....

Harikasın Serkan abi.

Baştan sona keyifle okudum Serkan abi eline emeğine sağlık. 

Mükemmel beeee yürüyen arşiv ssezenogluss

Müthiş

Yine çok güzel bir konu ve çok güzel bir çalışma.Yanardağ patlamalarının iklimlere etkisini ve yazsız geçen yıla ilişkin ilgili bilgileri daha önce de okumuştum.Fakat burada çok daha açıklayıcı ve detaylı anlatılmış. Keyifle okudum. Emeğine sağlık.

Eline sağlık kardeşim mükemmel bir çalışma olmuş.