Halk arasında tez hipoteze, hipotez teoriye, teori ise zamanla yasaya dönüşür gibi bir yanlış bilgi var. Bunlar arasındaki bağı ele alalım.

İlk olarak "Teori" kelimesini ele almak istiyorum. Ülkemizde "teori" denince sanki birisinin öylesine ortaya attığı, hiçbir bilimsel kanıtı bulunmayan kişisel görüş sanıyor. Tez-Hipotez-Teori hiyerarşisi vardır. Birisinin ortaya attığı kişisel görüş tezdir. Bunun biraz bilimsellikle desteklenmesi onu hipotez yapar. Teori ise bilimsel olarak çok fazla kanıtı bulunan, şu ana kadar hiçbir şekilde yanlışlanamamış bilimsel açıklamalardır. Teori kesin olarak kanıtlanınca "Yasa" olmaz. Yasa, en basit doğa olaylarını açıklamak için kullanılan tanımlamalardır. Yasaları ise teoriler ile açıklarız. Mesela "Yerçekimi" bir yasadır. Bu yasayı açıklayan teoriye ise "Yerçekimi teorisi" denir. Yerçekimi teorisi Newton'un kütleçekim teorisi ile açıklanıyordu. Albert Einstein geldi ve Genel Görelilik teorisini ortaya atarak Newton'un temel fiziğini yerle bir etti. Teori değişti ama burada değişmeyen bir şey vardı, o da Yerçekimi gerçeği. Aynı şekilde, "Evrim" bir yasadır. Bu evrimi açıklayan bilimsel açıklamalara "Evrim teorisi" denir. Lamark evrim teorisi çok kez yanlışlandı. Darwinin evrim teorisi ise günden güne kanıtlanmaya devam ediyor. Olur ki birgün yanlışlanırsa bu durum darwinin teorisini yanlışlar, evrimi değil.

Bu durumda, teoriler sadece yasaları açıklar. Teoriler zamanla yasa olmaz. Teorileri yanlışlayabilirsiniz, yasaları değil.

Ozan Soyak